Budget Highlights: 1991 నుంచి 2018 వరకు కేంద్ర బడ్జెట్ హైలైట్స్ ఇవే...

1. మన్మోహన్ సింగ్ | 1991 | సరిగ్గా ఇదే సంవత్సరంలో భారతదేశంలో ఆర్థిక సరళీకరణకు బీజం పడింది. ఎగుమతులు, దిగుమతుల విధానాన్ని పునరుద్ధరించారు. ఇంపోర్ట్ డ్యూటీస్‌ని తొలగించారు. దీంతో భారతదేశంలోకి కొత్త పరిశ్రమలు తరలివచ్చాయి. అదే సమయంలో కస్టమ్స్ డ్యూటీని తగ్గించారు.

2. మన్మోహన్ సింగ్ | 1992 | పదేళ్ల ఉపాధిని దృష్టిలో పెట్టుకొని ఈ బడ్జెట్‌ని రూపొందించారు. ద్రవ్యలోటును తగ్గించాలని ఈ బడ్జెట్‌లో సంకల్పించారు. అంతేకాదు పన్నులు, పన్నుయేతర ఆదాయంపై దృష్టిపెట్టారు. డిఫెన్స్ బడ్జెట్‌ను 7 శాతం అంటే రూ.16,350 కోట్ల నుంచి రూ.17,500 కోట్లకు పెంచారు.

3. మన్మోహన్ సింగ్ | 1993 | ఈ బడ్జెట్‌లో గ్రామీణాభివృద్ధిని దృష్టిలో పెట్టుకొని వ్యవసాయ రుణాల గురించి విస్తృతంగా చర్చించారు. "మా వ్యూహం భారత పారిశ్రామిక రంగానికి అత్యధిక స్థాయిలో రక్షణ కల్పింస్తుంది. రైతులు చెల్లించాల్సిన అధిక పారిశ్రామిక ధరల్ని ఇది తగ్గిస్తుంది" బడ్జెట్ ప్రసంగంలో ఆర్థిక మంత్రి.

4. మన్మోహన్ సింగ్ | 1994 | 1994-95 బడ్జెట్‌లో 5 శాతం సర్వీస్ ట్యాక్స్‌ని ప్రవేశపెట్టారు. ఈ రంగం భారతదేశ జీడీపీకి 40 శాతం తోడ్పాటును అందిస్తోంది. పరోక్ష పన్ను విధానాన్ని విస్తృతం చేయడం దీని లక్ష్యం. టెలిఫోన్లు, నాన్ లైఫ్ ఇన్సూరెన్స్, స్టాక్ బ్రోకర్స్‌‌పై మొదట్లో ఈ పన్ను విధించారు.

5. మన్మోహన్ సింగ్ | 1995 | సాఫ్ట్‌వేర్ ఎక్స్‌పోర్టర్స్‌కు ప్రోత్సాహకాలు తగ్గాయి. జీడీపీకి చెల్లించే పన్నుల నిష్పత్తిని పెంచడంతో పాటు భారతదేశం ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద సాఫ్ట్‌వేర్ డెవలప్‌మెంట్ సెంటర్‌గా మార్చేందుకు ఈ నిర్ణయం తీసుకున్నారు.

6. మన్మోహన్ సింగ్ | 1996 | 100 శాతం సురక్షితమైన తాగునీరు అందించడం, 100 శాతం ప్రాథమిక ఆరోగ్య కేంద్రాల అభివృద్ధి, ప్రాథమిక విద్య, పేదలకు ఇళ్ల నిర్మాణానికి ప్రోత్సాహం, మధ్యాహ్న భోజన పథకం అమలు, గ్రామాలకు రోడ్లు, దారిద్రరేఖకు దిగువన ఉన్నవారికి ప్రజా పంపిణీ వ్యవస్థను చేరువ చేయడం లక్ష్యంగా రూపొందిన బడ్జెట్ ఇది.

7. పి.చిదంబరం | 1997 | కంపెనీలతో పాటు వ్యక్తిగత పన్నుచెల్లింపుదారులకు ఊరటనిచ్చింది ఈ బడ్జెట్. కంపెనీలు మొదట్లో మినిమమ్ ఆల్టర్‌నేట్ ట్యాక్స్ చెల్లించేలా విధానాలు రూపొందాయి. బ్లాక్ మనీని రికవర్ చేసేందుకు స్వచ్ఛంద ఆదాయ ప్రకటన పథకాన్ని ప్రారంభించారు.

8. పి.చిదంబరం | 1998 | వ్యక్తిగత ఆదాయపు పన్ను వసూళ్లు పెరిగాయి. స్వచ్ఛంద ఆదాయ ప్రకటన పథకం ద్వారా రూ.10,000 కోట్లు ఖజానాలో చేరాయి. పన్నుల ద్వారా ఆదాయ పెరగడంతో సాంఘిక సంక్షేమ పథకాలు, మౌలిక వసతులకు నిధులు వచ్చాయి.

9. యశ్వంత్ సిన్హా | 1999 | ఆదాయ, ద్రవ్యలోటు తగ్గించడం ద్వారా దేశ ఆర్థిక ఆరోగ్యాన్ని పెంపొందించేందుకు ఈ బడ్జెట్‌లో కృషి చేశారు. మానవ వనరుల అభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ పేదల కోసం అనేక కార్యక్రమాలను చేపట్టింది.

10. యశ్వంత్ సిన్హా | 2000 | సాఫ్ట్‌వేర్ ఎగుమతిదారులకు ప్రోత్సాహకాలు తగ్గాయి. సంబంధిత సంస్థల మధ్య లావాదేవీలు పారదర్శకంగా ఉండేందుకు బదిలీ ధర నియంత్రణ నిబంధనలు ప్రవేశపెట్టారు.

11. యశ్వంత్ సిన్హా | 2001 | ఆర్థిక రంగం, క్యాపిటల్ మార్కెట్‌లో సంస్కరణల కొ నసాగింపు, మౌలిక సదుపాయాల్లో పెట్టుబడుల్ని ప్రోత్సహించడం లాంటివి ఈ బడ్జెట్‌లో కీలకంగా నిలిచాయి. అనుత్పాదక రంగంలో ఖర్చుల తగ్గింపు, సబ్సిడీల హేతుబద్ధీకరణ చేపట్టారు. ప్రైవేటీకరణ ప్రక్రియను వేగవంతం చేయడం, పబ్లిక్ ఎంటర్‌ప్రైజెస్‌ని పునర్నిర్మించడం లాంటి చర్యలు తీసుకున్నారు.

12. యశ్వంత్ సిన్హా | 2002 | రెండు శాతం భూకంపం పన్ను తొలగించారు. తప్పుడు పాన్ కార్డు ఉన్న వారికి రూ.10,000 జరిమానాను ప్రవేశపెట్టారు. నాన్ మెట్రో సిటీస్‌లో ఉన్న మల్టీప్లెక్స్ థియేటర్లకు పన్ను మినహాయింపులు ఇచ్చారు. ఇదే సంవత్సరంలో సెల్‌ఫోన్లు, కార్డ్‌లెస్ ఫోన్ల ధరలు భారీగా తగ్గాయి.

13. జశ్వంత్ సింగ్ | 2003 | రోజుకు రూ.1 చొప్పున 365 రోజులకు వ్యక్తిగత ఆరోగ్య బీమా పథకాన్ని ప్రకటించింది ప్రభుత్వం. ఐదుగురు ఉన్న కుటుంబానికి రోజుకు రూ.1.50, ఏడుగురు ఉన్న కుటుంబానికి రోజుకు రూ.2 చొప్పున చెల్లించాలన్న నిబంధన ఉండేది. ఆస్పత్రిలో చేరితే రూ.30,000, చనిపోతే కుటుంబానికి రూ.25,000 ఈ పథకం కింద ప్రకటించారు.

14. జశ్వంత్ సింగ్ | 2004 | భారతదేశంలో నిరుపేదల సంఖ్య పెరిగింది. ప్రజా పంపిణీ వ్యవస్థ కింద దారిద్ర్య రేఖకు దిగువన ఉన్న 2 కోట్ల కుటుంబాలకు సబ్సిడీ ప్రకటించారు. లాంగ్ టర్మ్ క్యాపిటల్ గెయిన్స్ ట్యాక్స్ తొలగించి షార్ట్ టర్మ్ క్యాపిటల్ గెయిన్ ట్యాక్స్ 10% ప్రవేశపెట్టారు. ఎయిడ్స్ నియంత్రణ కార్యక్రమాలకు రూ.259 కోట్లు కేటాయించారు.

15. పి.చిదంబరం | 2005 | ఈ బడ్జెట్‌లో ప్రత్యక్ష పన్ను హైలైట్. రూ.1,00,000 వార్షికాదాయానికి పన్ను మినహాయింపు ఇచ్చారు. రూ.1-1.5 లక్షల వార్షికాదాయానికి 10%, రూ.1.5-2.5 లక్షల వార్షికాదాయానికి 20%, రూ.2.5 లక్షల ఆదాయానికి 30 శాతం పన్ను విధించారు. రహదారులకు నిధుల కోసం లీటర్ పెట్రోల్, డీజిల్‌పై 50 పైసల సెస్ విధించారు.

16. పి.చిదంబరం | 2006 | ఇదే ఏడాదిలో గూడ్స్ అండ్ సర్వీసెస్ ట్యాక్స్(జీఎస్‌టీ) అమలు చేశారు.

17. పి.చిదంబరం | 2007 | మహిళలకు వార్షికాదాయ పరిమితిని రూ.1,45,000, వృద్ధులకు రూ.1,95,000 చేశారు. డివిడెండ్ డిస్ట్రిబ్యూషన్ ట్యాక్స్ 12.5 శాతం నుంచి 15 శాతానికి పెంచారు.

18. పి.చిదంబరం | 2008 | ప్రణాళిక వ్యయం రూ.2.4 లక్షల కోట్లు, ప్రణాళికేతర వ్యయం రూ.5.07 లక్షల కోట్లతో బడ్జెట్ రూపొందించారు. రూ.60,000 కోట్ల రైతు రుణ మాఫీ చేశారు.

19. ప్రణబ్ ముఖర్జీ | 2009 | జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ నేషనల్ అర్బన్ రెన్యువల్ మిషన్‌కు కేటాయింపుల్ని రూ.12,887 కోట్లు పెంచారు. రాజీవ్ ఆవాస్ యోజన కింద పట్టణ పేదలకు ఇళ్లు, ప్రాథమిక సౌకర్యాల కల్పనకు కేటాయింపులు చేశారు.

20. ప్రణబ్ ముఖర్జీ | 2010 | ఈ బడ్జెట్‌లో 2010-11 ఆర్థిక సంవత్సరంలో వ్యవసాయ రంగానికి బాసట కలిగించేలా సేంద్రీయ ఎరువులు, స్థిరమైన వ్యవసాయానికి ప్రోత్సాహకాలు అందించారు.

21. ప్రణబ్ ముఖర్జీ | 2011 | సామాజిక రంగానికి 17 శాతం అంటే రూ.1,60,887 కోట్లు, భారత్ నిర్మాణ్ ప్రోగ్రామ్‌కు రూ.10,000 కోట్లు కేటాయింపులు పెంచారు. విద్యా రంగానికి 24 శాతం, ఆరోగ్య రంగానికి 20 శాతం ప్రణాళిక వ్యయాన్ని పెంచారు. వృద్ధుల పెన్షన్ వయస్సును 65 ఏళ్ల నుంచి 60 ఏళ్లకు తగ్గించారు.

22. ప్రణబ్ ముఖర్జీ | 2012 | నిరుపేదలు అప్పులు తీసుకునే అవకాశాల్ని మెరుగుపర్చారు. వ్యవసాయ రుణాలకు కేటాయింపుల్ని రూ.1,00,000 కోట్ల నుంచి రూ.5,75,000 కోట్లకు పెంచారు. ప్రైవేటు రంగంలోనూ సంస్కరణల్లో భాగంగా ఆర్థిక బాధ్యత, బడ్జెట్ నిర్వహణ చట్టం 2003లో పలు సవరణలు చేశారు.

23. పి.చిదంబరం | 2013 | యువతలో నైపుణ్యాభివృద్ధి కోసం రూ.1,000 కోట్లు కేటాయించారు. జాతీయ ఆహార భద్రత బిల్లును ఆమోదించారు. ఇదే బడ్జెట్‌లో "నిర్భయ" ఫండ్ రూ.1,000 కోట్లు కేటాయించారు.

24. అరుణ్ జైట్లీ | 2014 | ఆరోగ్య రంగంలో పలు పథకాలు ప్రకటించడంతోపాటు వైద్య విద్య కోసం సంస్థల్ని ఏర్పాటుకు కృషి చేశారు. దాంతో పాటు భారీ సోలార్ పవర్ ప్రాజెక్టులపై దృష్టిపెట్టారు. గంగా నది ప్రక్షాళన కోసం నమామి గంగ ప్రాజెక్టుకు రూ.2,037 కోట్లు కేటాయించారు.

25. అరుణ్ జైట్లీ | 2015 | ఎన్‌డీఏ ప్రభుత్వం ప్రవేశపెట్టిన తొలి పూర్తి బడ్డెట్ ఇది. ఈ బడ్జెట్‌లో విద్యుత్ రంగ మౌలిక వసతులపై పెట్టుబడులు తగ్గాయని, 2020 నాటికి 175 గిగావాట్ల పునరుత్పాదక శక్తిని ఉత్పత్తి చేస్తామని ప్రభుత్వం చెప్పిన మాటలకు ఈ బడ్జెట్‌కు పొంతనలేదని నిపుణులు అభిప్రాయ పడ్డారు.

26. అరుణ్ జైట్లీ | 2016 | స్వచ్ఛ్ భారత్ అభియాన్‌లో భాగంగా గ్రామీణ పారిశుద్ధ్యం కోసం రూ.9,000 కోట్లు కేటాయించారు. 2022 నాటికి రైతుల ఆదాయాన్ని రెట్టింపు చేయడం లక్ష్యంగా హామీలు ఇచ్చారు.

27. అరుణ్ జైట్లీ | 2017 | నోట్ల రద్దు తర్వాత మూడు నెలలకు ప్రవేశపెట్టిన బడ్జెట్ ఇది. ఇదే ఏడాదిలో రైల్వే బడ్జెట్, జనరల్ బడ్జెట్‌ని కలిపేశారు. రూ. 2.5 -5 లక్షల మధ్య ఆదాయం ఉన్న వారికి ఆదాయపు పన్నును 5 శాతం తగ్గించారు.

28. అరుణ్ జైట్లీ | 2018 | రూ.లక్ష కన్నా ఎక్కువ ఈక్విటీ లాభాలపై 10 శాతం లాంగ్ టర్మ్ క్యాపిటల్ గెయిన్ ట్యాక్స్ అమలులోకి తీసుకొచ్చారు. వృద్ధులకు హెల్త్ ఇన్స్యూరెన్స్ ప్రీమియంలపై రూ.30,000 ఉన్న పన్ను మినహాయింపును రూ.50,000 చేశారు.