Union Budget 2023: ఇవే 9 మోస్ట్‌ ఐకానిక్ బడ్జెట్స్... ప్రత్యేకతలు ఏంటంటే
ఫిబ్రవరి 1న కేంద్ర ఆర్థిక మంత్రి నిర్మలా సీతారామన్ బడ్జెట్‌ను పార్లమెంటులో ప్రవేశపెట్టనున్నారు. కొన్ని ప్రత్యేక పరిస్థితుల్లో చరిత్రాత్మక నిర్ణయాలు తీసుకుంటూ రూపొందించిన బడ్జెట్లు, భారత్‌ను ఆర్థికంగా బలోపేతం చేశాయి. అవేంటో తెలుసుకోండి.
1. ఇండియాలో మొదటి బడ్జెట్‌ను 1860లో ప్రవేశపెట్టారు. అప్పటి నుంచి ఇప్పటి వరకు ప్రవేశపెట్టిన బడ్జెట్లు భారత ఆర్థిక వ్యవస్థను ఎంతగానో ప్రభావితం చేశాయి. ఆయా సందర్భాల్లో తీసుకొన్న ప్రత్యేక నిర్ణయాలు కీలక సంస్కరణలకు నాంది పలికాయి. కొన్ని బడ్జెట్లు విమర్శలు ఎదుర్కొన్నాయి. మరికొన్ని రోజుల్లో కొత్త బడ్జెట్ తెరపైకి రానున్న నేపథ్యంలో.. చరిత్రలో ప్రత్యేక స్థానం సంపాదించుకున్న కొన్ని బడ్జెట్‌ల గురించి ఇప్పుడు తెలుసుకుందాం. (ప్రతీకాత్మక చిత్రం)
2. జైట్లీ 2017 బడ్జెట్ ఆఫ్ మెనీ ఫస్ట్స్‌: అరుణ్ జైట్లీ 2017 బడ్జెట్ సమర్పణ రైల్వే బడ్జెట్‌ను సాధారణ బడ్జెట్‌తో విలీనం చేసింది. తద్వారా ప్రత్యేక రైల్వే బడ్జెట్‌ను కలిగి ఉన్న 92 ఏళ్ల సంప్రదాయానికి ముగింపు పలికింది. 1924లో బ్రిటీష్ వారు ప్రత్యేక రైల్వే బడ్జెట్‌ను ప్రారంభించారు. మాజీ ఆర్థిక మంత్రి అరుణ్ జైట్లీ ప్రవేశపెట్టిన బడ్జెట్ వ్యవసాయ రంగం, ఆరోగ్య సంరక్షణ, ఆర్థిక నిర్వహణపై దృష్టి సారించింది. రూ.10 లక్షల కోట్లు రైతులకు రుణంగా కేటాయించారు. నేషనల్ బ్యాంక్ ఫర్ అగ్రికల్చర్ అండ్ రూరల్ డెవలప్‌మెంట్ (నాబార్డ్) నిధిని రూ.40,000 కోట్లకు పెంచారు. రూ.2.5 లక్షల నుంచి రూ.5 లక్షల మధ్య ఆదాయం ఉన్నవారికి ఆదాయ పన్నును 10 శాతం నుంచి 5 శాతానికి తగ్గిస్తూ బడ్జెట్‌లో కీలక ప్రకటన చేశారు. (ప్రతీకాత్మక చిత్రం)
3. ప్రణబ్ ముఖర్జీ 2012 బడ్జెట్: 2012-13 బడ్జెట్‌లో ప్రభుత్వం జనరల్ యాంటీ అవాయిడెన్స్ రూల్స్(GAAR)ను ప్రవేశపెట్టింది. GAAR ప్యానెల్ రివ్యూ కొన్ని ప్రత్యేక సందర్భాలలో మాత్రమే ఉపయోగించబడుతుందని నిర్ధారిస్తూనే, పన్ను ఎగవేత పథకాలను ఎదుర్కోవడానికి GAARని ప్రవేశపెట్టాలని ప్రతిపాదిస్తున్నట్లు ముఖర్జీ తన బడ్జెట్ ప్రసంగంలో తెలిపారు. (ప్రతీకాత్మక చిత్రం)
4. వొడాఫోన్- హచిసన్ ఒప్పందం కారణంగా భారత ప్రభుత్వానికి పెద్ద మొత్తంలో పన్నులు ఎగవేసినట్లు ప్రభుత్వం గుర్తించింది. GAARని తీసుకురావడం ద్వారా కంపెనీల గుండెల్లో భయాన్ని కలిగించాలని ప్రభుత్వం నిర్ణయించింది. దీని ద్వారా 1962 వరకు జరిగిన ఒప్పందాలను పూర్తిగా పరిశీలించే అధికారం ఇచ్చింది. దీనిపై పెద్ద ఎత్తున గందరగోళం ఏర్పడింది. GAAR 2016కి వాయిదా పడింది. ఎట్టకేలకు 2017లో అమలు అయింది. (ప్రతీకాత్మక చిత్రం)
6. క్యారెట్ & స్టిక్ బడ్జెట్: PV నరసింహారావు ప్రభుత్వం 1991లో లైసెన్స్ రాజ్‌ను రద్దు చేసింది. దీనికి తొలి అడుగులు VP సింగ్ 1986లో ప్రవేశ పెట్టిన కేంద్ర బడ్జెట్‌లో పడ్డాయి. ఫిబ్రవరి 28న కాంగ్రెస్ ప్రభుత్వం కోసం సింగ్ సమర్పించిన యూనియన్ బడ్జెట్‌ను క్యారెట్ & స్టిక్ బడ్జెట్ అని పిలుస్తారు. ఈ బడ్జెట్‌లో MODVAT(మాడిఫైడ్ వాల్యూ యాడెడ్ టాక్స్) ప్రవేశపెట్టారు. ఇది స్మగ్లర్లు, బ్లాక్ మార్కెటర్లు, పన్ను ఎగవేతదారులపై డ్రైవ్‌ను కూడా ప్రారంభించింది. (ప్రతీకాత్మక చిత్రం)
7. ఎపొకల్ బడ్జెట్: 1991లో మన్మోహన్ సింగ్ ప్రవేశపెట్టిన ఐకానిక్ బడ్జెట్.. లైసెన్స్ రాజ్‌కు ముగింపు పలికింది. ఈ బడ్జెట్ ఆర్థిక సరళీకరణ(Economic Liberalisation) యుగానికి కూడా నాంది పలికింది. భారతదేశం ఆర్థిక పతనానికి గురవుతున్న సమయంలో సింగ్ ఎపొకల్ బడ్జెట్‌ను పార్లమెంటులో సమర్పించారు. ఎగుమతులను ప్రోత్సహించడానికి అవసరమైన చర్యలు తీసుకుంటూ, కస్టమ్స్ డ్యూటీని 220 శాతం నుంచి 150 శాతానికి తగ్గించారు. (ప్రతీకాత్మక చిత్రం)
8. డ్రీమ్ బడ్జెట్: వసూళ్లను పెంచడానికి పన్ను రేట్లను తగ్గించడానికి లాఫర్ కర్వ్ సూత్రాన్ని ఉపయోగించి, పి చిదంబరం 1997-98లో 'ఎవ్రీమాన్స్‌ బడ్జెట్ డ్రీమ్’ బడ్జెట్‌ను సమర్పించారు. కార్పొరేట్ పన్ను రేటును తగ్గించడం, వ్యక్తిగత ఆదాయ పన్ను రేట్లను 40 శాతం నుంచి 30 శాతానికి తగ్గించడం వంటి కీలక నిర్ణయాలు తీసుకున్నారు. ఈ డ్రీమ్ బడ్జెట్ ఫారిన్‌ ఇన్‌స్టిట్యూషనల్‌ ఇన్వెస్టర్స్‌(FIIలు) నుంచి అధిక పెట్టుబడులను ప్రోత్సహించింది. (ప్రతీకాత్మక చిత్రం)
9. మిలీనియం బడ్జెట్: మిలీనియం బడ్జెట్‌ను 2000లో యశ్వంత్ సిన్హా సమర్పించారు. ఈ మిలీనియం బడ్జెట్ భారతదేశ ఇన్ఫర్మేషన్ టెక్నాలజీ (IT) పరిశ్రమ వృద్ధికి సంబంధించిన రోడ్ మ్యాప్‌ను సమర్పించింది. మిలీనియం బడ్జెట్ సాఫ్ట్‌వేర్ ఎక్స్‌పోర్ట్స్‌పై ఇన్సెంటివ్స్‌ను రద్దు చేసింది. కంప్యూటర్, కంప్యూటర్ యాక్సెసరీస్‌పై కస్టమ్స్ డ్యూటీ తగ్గించింది. (ప్రతీకాత్మక చిత్రం)
10. రోల్‌బ్యాక్ బడ్జెట్: NDA ప్రభుత్వ హయాంలో 2002-2003 బడ్జెట్‌ను యశ్వంత్ సిన్హా సమర్పించారు. వాజ్‌పేయ్ నేతృత్వంలోని ఎన్‌డీఏ ప్రభుత్వం తీసుకొచ్చిన ఈ బడ్జెట్‌కు రోల్‌బ్యాక్ బడ్జెట్ అనే పేరు వచ్చింది. ఎందుకంటే ఈ బడ్జెట్‌లో తీసుకొన్న నిర్ణయాల్లో అత్యధికం ఉపసంహరించుకున్నారు లేదా వెనక్కి తీసుకున్నారు. (ప్రతీకాత్మక చిత్రం)
11. రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియా మొదటి బడ్జెట్: కాంగ్రెస్ ప్రభుత్వంలో ఆర్థిక మంత్రి జాన్ మథాయ్ సమర్పించిన ఈ బడ్జెట్ ప్రణాళికా సంఘం ఏర్పాటుకు శ్రీకారం చుట్టింది. ప్రణాళికా సంఘం దేశంలోని అన్ని వనరులను సమర్థంగా వినియోగించుకునేలా చర్యలు తీసుకుంటుంది. జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ ప్లానింగ్ కమిషన్‌కు మొదటి ఛైర్మన్‌గా పని చేశారు. (ప్రతీకాత్మక చిత్రం)
